Республикaра çeр улми кaларасси юлса пырать

Комбайнсемпе тракторсем çумaра пула тулли вaйпа eçлеймеççe. Çак уйaх вeçлениччен çанталaк йeркеленес шанaç çук. Октябрь пуçламaшeнче вара шaнтма пуçлать. Ял хуçалaх министрe Сергей Павлов каланa тaрaх, паянхи кун тeлне çeр улмин çуррине кaна пухса кeртнe. Пылчaк техникaна чaрмав к?рет. Михаил Игнатьев çак йывaрлaх ытти регионсенче те пуррине палaртрe. Темле пулсан та, кайран чавса çыртас мар тесен, çeр улми кaларма студентсене явaçтарма ыйтрe. Унсaрaн çeршер миллион тенкeлeх тaкак пуласси паллa. Çанталaк çумaрлипех нумай хуçалaх кeрхисене акса пeтереймен. Кaçал Чaваш Енре 200 пин гектар акма палaртнa пулсан, хальлeхе 70 пин гектар кaна акнa. Улатaр, Вaрмар районeсенче уйрaмах йывaр лару-тaру. Вeсенче кeрхисене палaртнин 29 - 34 процентне кaна акнa.

Алексей Енейкин, Ольга Петрова, Игорь Ульянов

Муркашра eçпе тивeçтерекен центр пулaшнипе нумай çын хaйeн вырaнне тупнa

Чaваш Енре, ытти регионтипе танлаштарсан, eçсeррисен йышe чи сахалли. Çулталaк пуçланнaранпа eçпе тивeçтерекен служба пулaшнипе 28 пин ытла çынна вырнаçтарнa. Муркашра çак енeпе уйрaмах аван eçлеççe. Унччен Яковлевсен çемйи симeс сухан ?стерсе сутнa. Лайaх тупaш илес тесе, ятарласа 40 тaваткал метрлa теплица тунa. Унтан тата пысaкраххине ? 60 тaваткал метрлине. Патшалaх 58 пин тенкe субсиди пани çинчен пeлсен, мaшaр ятарлa программaна хутшaнас тенe. Eçпе тивeçтерекен центрта вeсен бизнес-проектне ырланa. Илнe укçапа Яковлевсем вaрлaх, чечексем туяннa. Вeсен калчисене çынсем лайaх туяннa. Усси пуррине кура мaшaр чечек лавкки уçма шутланa. Сутaç шырама eçпе тивeçтерекен центра кайнa. Нумай ачаллa Алина Семенова лавккара eçлеме хаваспах килeшнe. Яковлевсен тeллевeсем пысaк, сaмахран, çитес çул вeсем Муркашри клумбaсем çине лартма чечек калчисем çитeнтересшeн. Надежда Захарова 9 çул каялла eçпе тивeçтерекен центр сeннипе парикмахера вeренсе тухнa. Икe çул каялла eмeтне пурнaçланa - субсиди илсе салон уçнa. Çулталaк пуçланнaранпа республикaра 30 пине яхaн çынна eç тупса панa. Сусaрсемпе нумай ачаллa амaшeсене унчченхи пекех пысaк тимлeх уйaраççe. Çав вaхaтрах тепeр 20 пин çын вырaн шырать.

Алена Алексеева, Светлана Позднякова, Владимир Синдеев

Кaнтaрта тeл пулакан мильдью текен чир Чaваш Енре те сарaлма пуçланa

Республикaри хaш-пeр пахчаçaсем aшша юратакан çимeçсене те кунтах ?стереççe. Владимир Богатов 40 яхaн сорт виноград eрчетет. Çырла пысaк тухaç парать, тути те кaнтaрта ?стернинчен нимпе те уйрaлса тaмасть. Анчах пахчаça йывaç тeмeсем çинче кaнтaрта тeл пулакан чир-чeр сарaлма пуçланине асaрханa. Республикaри кашни 5-мeш пахчаça иçeм çырли ?стерет. Кaçалхи йeпе-сапана тата aшa çанталaка пула унaн çулçисем çинче мильдью текен кaмaска сарaлма пуçланa. Ку таранччен aна пирeн тaрaхра асaрхаман. Республикaри пахчаçaсен пeрлешeвeнче тaракан Владимир Богатов палaртнa тaрaх, çак кaмпа çырлана пысaк сиен к?ме пултарать. Малтанах вaл çулça çинче аталанать. Унтан турат тaрaх сарaлма пуçлать. Сиенленнe пайсем хaмaрланса хуралса лараççe. Вeсене вaхaтра касмасан, чир çырла çине те куçать. Çавaн пекех кaмпа юнашар ?секен помидорсене те тиркемест. Вaхaтра тeп тумасан, вaл сарaлма тытaнать. Çавна кура чир ернe çулçaсене иртмелле, сиенленнe туратсене касмалла, виноград айeнчи çeре кaпкалатмалла. Мильдью сивeрен хaрамасть. Çавaнпа та чирлe çулçaсене тата туратсене касса илсе т?рех çунтарса ямалла. Виноград айне укроп акни те пулaшать. Кирлe пулсан, ятарлa хими им-çамe усa курмалла.

Леонид Петров, Сергей Мышев.

Тутарстан Республикинчи Çeпрел районeнчи Хурaнвар Шaхаль шкулeн ачисем кaçалхи вeрен? çулне хавхалануллa кaмaлпа пуçланa

Олимпиадaсенче мала тухаççe, тeрлe конкурс-тупaшaва хутшaнаççe, паллa ентешeсен ячeсене асра тытса пурaнаççe. Тутарстан Республикинчи Çeпрел районeнчи Хурaнвар Шaхаль вaтам шкулне уçнaранпа 115 çул çитрe. Кунта халe 101 ача пeл? илет, шкул çулне çитменнисем 28 -aн ç?реççe. Кaçалхи çeнe вeрен? çулне вeсем уйрaмах хавхалануллa кaмaлпа пуçланa. Хурaнвар Шaхалeнчи шкул сукмакне ачасем тaватa чaваш ялeнчен такaрлатаççe. Кaçал вeсене иккeмeш кил нихçанхинчен кaмaллa кeтсе илнe. Çурт тaррине, ч?речесене улaштарнaран, илемлe карта тытса çавaрнaран - çурт сaн-сaпачe чиперленнe. Хурaнвар - Шaхаль шкулeн çуртне 1993-мeш çулта хута янa. Халиччен aна тeпрен юсаман. Кaçал шкула республика программине кeртнe. Ку - пысaк пулaшу. Шкула тул енчен кaна мар, шалтан та юсанa. Урайне мрамор плитасем сарнa, нушапа та текех урама тухмалла мар. Aшa тытaмне те çeнетнe. Коридорсемпе классене илем к?нe. Сaмах май, Хурaнвар Шaхаль шкулe çeнe вeрен? çулне хатeрленессипе районта пeрремeш вырaн йышaнса 150 пин тенке тивeçнe. Илемлe те хaтлa шкулта ачасен вeренес туртaмe те пысaкрах. Шкулaн пуян историне кунта упрама тaрaшаççe. Пысaках мар музейра - 200- е яхaн экспонат. Вeсем тaван халaхaн йaли-йeркипе, Хурaнвар Шaхаль шкулeнче вeреннe паллa çынсемпе паллаштараççe. Кунтан Совет Союзeн, Социализмла Eç, Граждан вaрçин геройeсем, Ильпек Микулайe, Анатолий Чебанов çыравçaсем, Чaваш Республикин культурaн тава тивeçлe eçченe Анатолий Музыкантов тухнa. Шкул пeтерекенсен йышeнче пысaк çитeн?сем тaвакансем малашне те пуласси иккeлентермест. Чaваш чeлхине ачасем эрнере 3-4 сехет вeренеççe, Культура çуртне фольклор, ташa ушкaнeсене ç?реççe. Кaçал Хурaнвар Шaхальти вaтам шкула уçнaранпа 115 çул çитнe. «Çавна май пeл? çуртне шкулсене тeпрен юсамалли программaпа усa курса çeнетни питех те вырaнлa пулчe», - теççe кунта eçлекенсем.

Екатерина Фомина, Александр Яковлев

Комсомольски районeнчи халaх музейe республика конкурсeнче мала тухнa

Чaваш Республикин Культура министерстви музейсем хушшинче конкурс йeркеленe. Вeсен eçне хакланa чухне халaх йaли-йeркипе культурине упранине, историне еплерех тeпченине шута илнe. Конкурсра Комсомольски районeнчи «Çeр тата çынсем» халaх музейe мала тухнa.Районти музей 1989-мeш çулта йeркеленнe. Ял халaхe пулaшнaран, тeпчев eçeсем ирттернeрен халe кунта - 2 пин ытла экспонат. Ку тaрaхри чeр-чунсен кeлеткисем, eлeкхи савaт-сапа, тум-тир, документсемпе сaн ?керчeксем 8 залра хaйсен вырaнeсене тупнa. Халaх музейe аталантaр тесе конкурсра çeнтернeшeн каçалсене 100 пин тенкeлeх грант панa.Курав залe музейра тeп вырaн йышaнать. Кунта расна темaсемпе кашни уйaхра тeрлe eç-пуç ирттереççe. Илемлe, çутa п?лeмре экспонатсем те илeрт?ллeрех курaнмалла. Çавна май çывaх вaхaтра кунта юсав eçeсем пуçланмалла. Пулас aрусем валли экспонатсене тeрeс -тeкел хaварасси аваллaх управçисен тивeçe.

Оксана Баскакова, Игорь Ульянов

Чaваш Енре те наци кросe иртрe

Канмалли кунсенче Раççейре 10-мeш хут «Наци кросe» иртрe. Чaваш Енре 53 пин ытла çын чупaва хутшaнчeç. Кaçал пирeн республика спорт aмaртaвeсене йeркелессипе çeр-шывра чи лайaххисен йышне кeнe май тeп старт Шупашкарта тесе йышaннa.
Йaлана кeнe йeркепе спорт кунe ирхи зарядкaран пуçланчe. Aна Раççей тава тивeçлe спортсменeсем Ирина Калентьевaпа Олимпиада Иванова ирттерчeç. К?лемеш хeрринче халaх йышлансах пычe. Зарядкaна Раççей спорт министерствин департаменчeн директорe Марина Томилова та хутшaнчe. Вaл пурне те aнaçлa чупма сунчe. Кaçалхи «Наци кросeн» тeп судйи - хaвaрт утассипе олимп чемпионe Елена Николаева. Шaп 12 сехетре вaл старт пачe. Пeрисем мала тухассишeн aмaртрeç, теприсем çeнтерни мар, хутшaнни пeлтерeшлeрех пулнине aша хывса 4, 6 е 12 çухрaмлa дистанцисене парaнтарчeç. Ача сатне ç?рекенсем те aмaртaва хастар хутшaнчeç. Акa, 4 çулти Карина амaшeпе 500 метр чупса тухрe. «Наци кросне» 4-мeш çул eнтe тeп хулара çеç мар, кашни районта йeркелеççe. Елчeкре, сaмахран, 3 пин ытла халaх старта тухнa. Шупашкарти к?лемeш тавра вара 15 пин ытла çын чупса çаврaнчe. Вeсем хушшинче спортсменсем, студентсем, тeрлe предприятире eçлекенсем, ачасемпе ветерансем. 2014 çулта Сочире иртекен олимпиадaна халалланa ВИП чупaва Республика Пуçлaхeпе министрсем, Патшалaх Канашeн депутачeсем тата тeрлe предприяти- организаци ерт?çисем хутшaнчeç. Вырсарни кун пирeн республикaпа пeрле Раççейри тата 80 регионта наци кросe иртрe.

Оксана Баскакова, Михаил Солин