Мускавра пĕрремĕш çар парадне 1702 çулхи октябрĕн 11-мĕшĕнче Нотенбург (Орешек) крепоçне вырăс çарĕ туртса илнĕ хыççăн ирттернĕ.

Хĕрлĕ çарăн пĕрремĕш парачĕ вара 1918 çулхи майăн 1-мĕшĕнче Ходын хирĕнче пулса иртнĕ. СССР вăхăтĕнче кашни çулах майăн 1-мĕшĕнче Пĕтĕм тĕнчери ĕçченсен пĕр шухăшлăх кунне палăртнă, ноябрĕн 7-мĕшĕнче те, Октябрьти революци пуçланнă кун, халăх парада пуçтарăннă. 1942-1944 çулсенче парадсем пулман.

СССР историйĕнче икĕ парад ыттисенчен уйрăм иртнĕ: 1941 çулхи ноябрĕн 7-мĕшĕнчи çар парадĕнчен пирĕн салтаксем Мускава хỹтĕлеме тухса кайнă. 1945 çулхи июнĕн 24-мĕшĕнче вăрçă хирĕнче чапа тухнисем, чи хастаррисем Çĕнтерỹ парадне хутшăннă. Çак парадра пирĕн районти Григорий Мартынович Шемякин (Йăвашкел), Александр Павлович Кузнецов (Луцки), Федор Максимович Воробьев (Хырай Ĕнел) пулнă. Ун хыççăн кашни парада ирттерме çĕршыври чи пултаруллă салтаксемпе моряксене пуçтарнă.

Йăлмахва ялĕнчи çамрăк икĕ каччăн та Мускаври Хĕрлĕ площадьри парада хутшăнма тỹр килнĕ. Владимир Воробьев 1975 çулта кĕркунне салтака кайма повестка илнĕ, Кострома хулинчи 331-мĕш гварди парашютпа десант полкне лекнĕ. Шкулта лайăх паллăсемпе çеç вĕренсе пынă каччă десантник пулса тăнă. Ялти ачасем ытларах спортпа туслă: çулла футбол, хĕлле хоккей вăййисене выляса ỹснĕ. Володя вара турник çинче тĕрлĕ упражненисене лайăх тунă, пĕчĕк калибрлă винтовкăран та тĕл пеме пултарнă. Спортпа туслă пулни ăна салтака кайсан хастаррисен ретне тăма пулăшнă. Служба вăхăтĕнче каччăна "Парашютист-отличник", "Воин-спортсмен", "Отличник СА", "Классный специалист" паллăсене панă. Владимир лайăх енчен çеç палăрса Мускаври парада 2 хутчен хутшăнма тивĕçнĕ. Пĕрремĕш хут вăл унта 1976 çулта хутшăннă. Эпир пирĕн ентеш Мускавра иртекен парадра утакан салтаксем хушшинче пуласса маларах пĕлнĕччĕ. Парад кунне телевизор умĕнче десантниксене тимлĕн пăхса лартăмăр, хамăр ял каччи парадра утнине курса хĕпĕртерĕмĕр. Воробьев ефрейтор парада иккĕмĕш хутчен 1977 çулта тухрĕ.

Йăлмахва ялĕнче çуралса ỹснĕ тепĕр каччă Алексей Смирнов Мускав хулинчи Хĕрлĕ площадьре 2014 çулта ирттернĕ парада хутшăнчĕ. Вăл Саратов облаçĕнчи Шиханы хулинче радиаци, хими тата биологи хỹтĕлевĕн çарĕнче службăра тăнă. Дисциплинăна пăхăнса, командирсем хушнине вăхăтра пурнăçласа пынă рядовой Смирнов. Командирсенчен киле ашшĕпе амăшне тав хучĕсем те килсех тăнă.

П.ЗАЙЦЕВ